کمکهای اولیه گزیدگی ها

شناخت انواع گزنده ها و گزیدگی می تواند سبب پیشگیری یا برخورد موثر تا رساندن فرد گزیده شده به واحد درمانی شود

مار گزیدگی :

مارها جزو حیوانات شبانه بوده و در روز دیده نمی شوند و حس شنوایی نیز ندارند ولی حس شامه بسیار قوی دارند. مارها معمولا مهاجم نبوده و در شرایط تحریک خارجی فرد را می گزند . در دنیا بیش از ۳۰۰۰ مار وجود دارد که ۲۰۰ نوع آن سمی بوده و از مارهای سمی ایران می توان  مارکبری ، مار مارمامبا ،مار مرجان و مار زنگی از گروه افعی ها نام برد .

تفاوتهای مارهای سمی از غیر سمی :                                                                           

استسنا: مردمک چشم مار مرجانی(سمی) به صورت استثنایی می تواند گرد باشد .

علایم و نشان های مار گزیدگی :

توجه به محل نیش مار که با گاز گرفتن مار بر روی بدن دیده می شود می تواند به شناسایی سمی یا غیر سمی بودنش کمک کند . در مار غیر سمی تمامی سوراخهای ایجاد شده ب بدن یک اندازه بوده و در مار سمی محل دو سوراخ ابتدای بسیار بزگتر از سایر سورخها است .

معمولا بلافاصله بعد گزش ،درد و سوزش رخ  داده و پس از چند ساعت تغییر رنگ و تورم در آن ناحیه به وجود می آید .و از علایم دیگر می توان تهوع و استفراغ – خروج مختصر خون از محل گزش –بی حسی زبان و اطراف دهان – تغییر در ضربان قلب – ضعف و بی حالی – تعرق فراوان و افزایش بزاق – سردرد – تب ولرز- اختلال دید و در موارد شدید تکانهای عضلانی – تشنج – شوک – فلج عضلات تنفسی و قطع تنفس

اگر محل گزش نزدیک رگ بزرگ باشد سم بلافاصله به طور مستقیم وارد گردش خون شده و تشنج و مرگ در عرض چند دقیقه رخ می دهد .

وجود تهوع و استفراغ نشان از ورود مقادیر زیاد سم به بدن فرد مار گزیده است .

گاهی گزش مار سمی بدون ورود سم به بدن است که بعد از یک ساعت به جز درد و سوزش علایم دیگری حاصل نشد می شود از عدم ورود سم به بدن اطمینان حاصل کنید .

ممکن است بر اثر گزش مار غیر سمی علایم عصبی و روانی و هیجانی بروز کند که ارتباطی به سم مار ندارد.

اقدامهای ضروری :

• آرام کردن فرد و برطرف کردن ترسش
• ممانعت از انتشار زهر به سایر نواحی
• بی حرکت کردن فرد و عضو آسیب دیده و پایین نگه داشتن پایین تر از سطح قلب
• فراهم نمودن امکان انتقال فوری مصدوم به بیمارستان

در صورت امکان مار را کشته تا جهت شناسایی پادزهر در بیمارستان اقدام لازم صورت پزیرد

پیشگیری :در مناطقی که مار سمی زیاد است از کفش ساق بلند و دستکش کلفت استفاده  کنید – هنکام حرکت در علفزارها و مکانهایی که زمین دیده نمی شود احتیاط کنید – هرگز دست خود را در سوراخ دیوارو کوه فرو نبرید .

عقرب گزیدگی :

از حدود ۶۰۰ عقرب در جهان حدود ۵۰ نوع آن حاوی سم خطرناک هستند . عقرب نوع خطرناک دم خود را روی زمین می کشد .عقرب ها در نواحی با آب و هوا گرم فراوان ترند .در  خوزستان بسیار شایع است و محلی ها به آن گاردیم می گویند . عقرب های مناطق کویری بسیار خطرناک و سمی هستند و می تواند باعث مرگ مصدوم شود . عقربها در طول روز در شکاف دیوارها و چوب پنهان می شوند و استراحت می کنند و شبها به حرکت در می آیند و اغلب وارد کفش و لباس و رختخواب انسان می شوند . عقربها خود به خود با کسی کاری ندارند و در صورت تماس اتفاقی یا تحریکشان انسان را نیش می زنند . ممکن است فرد در حال خواب روی عقرب فشار آورده و سبب گزش خود توسط عقرب بشود . عقرب گزیدگی بیش از مار گزیدگی شایع است .

علایم و نشانه ها : بعد عقرب گزیدگی درد سوزشی شدید همراه با سوزن سوزن شدن و کرختی بروز می کند . پس از مدتی هاله ای قرمز در اطراف محل نیش زدگی ظاهر می شود و این هاله پس از چندی ممکن است سیاه شود . و پس از مدتی عضو گزیده دچار بی حسی می شود . ممکن است در محل گزش تاولی بروز کند . از دیگر نشانه ها می توان به رنگ پریدگی – ضعف – عرق سرد – سر گیجه و احساس سنگینی سر – افزایش ترشح بزاق – تهوع و استفراغ – کاهش ضربان قلب و انقباض عضلات صورت و گشادی مردمکها.

اقدامات ضروری :

آرام کرد فرد که دچار عقرب گزیدگی شده و بی حرکت کردن عضو گزیده شده- کمپرس آب سرد جهت کاهش درد و تورم محل گزش – به محل گزش محلول آمونیاک یا آب انگور بمالید – در عقرب گزیدگی با عقرب سمی کویری باید از از سرم ضد عقرب استفاده شود که به جهت موثر  بودنش باید تا ۲ ساعتپس از گزش استفاده شود .

پیشگیری :

در هنگام صبح لباسها و کفشها را قبل از پوشیدن تکان دهید – هرگز شبها با پای برهنه روی زمین راه نروید – آشغالهای محل خواب و چوبها را جمع آوری کنید و با ریختن نفت و یا پاشیدن مخلوطی از کلردان ۲% و ددت ۱۰% کف محل خوابیدن را ضد عفونی کنید .

گزش کنه :

با ورود به محلهای که دامها و حیوانات زندگی می کنند ، خطر گزش کنه وجود دارد و باید دقت کنید خصوصا محل خواب و اقامت شما پناهگاه و یا طویله دامها نباشد .

واکنش موضعی بدن در برابر گزش کنه به صورت یک برجستگی قرمز رنگ خارش دار است که در عرض چند روز خود به خود بر طرف می شود . ممکن است به طور ثانویه این ضایعات دچار عفونت شوند که نیاز به درمان و مراقبت ندارد . نکته مهم این است که کنه بطور ناقص از بدن جدا شود و اجزای دهانی آن در بدن باقی بماند . جدا کردن کنه به صورت آرم و با مو چین بهتر از له کردن آن است و بهتر است با ریختن نفت یا استون بر روی آن و یا تماس جسم داغ مانند سیگار روشن  کنه از بدن انسان جدا شود .

زنبور گزیدگی :

زنبور گزیدگی در اکثر موارد خطرناک نیست و در صورت گزش توسط زنبورهای وحشی و به صورت دسته جمعی می تواند خطرناک و حتی باعث مرگ شود .

زنبور عسل دارای بدنی زرد و یا سیاه و سفید و حاوی کرک است ولی بدن زنبور وحشی دارای کرک نیست .

اقدامهای لازم :

در صورت باقی ماندن نیش زنبور با دقت آن را بیرون بکشید و هنگام خارج کردن آن به کیسه زهر که به نیش متصل است فشار نیاورید – در صورت درد و تورم از کیسه آب سرد و یا یخ در موضع استفاده کنید و با استفاده از محلول کالامین درد را کاهش دهید – به دلیل خواص قلیایی سم زنبور محل زنبور گزیدگی با سرکه(ماده اسیدی ) شستشو دهید.

کمکهای اولیه گزیدگی ها برگرفته از کتاب دوچرخه کوهستان چاپ باشگاه گشتا